Ukrayna krizinde jeopolitik gerilim üst seviyede devam ederken, doğal gazda yüzde 40 oranında Rusya’ya bağlı olan Avrupa Birliği (AB) ülkeleri, alternatif arayışlarında henüz bir çözüme ulaşamadı.
Avrupa, yüksek faturalar ve tedarikte yaşanan gecikmeler yüzünden sıkıntılar yaşıyor. Avrupalı ülkeler, enerji ihtiyaçları için çaldıkları kapılardan, acil ihtiyaç dışında sürdürülebilir bir arz garantisi alamadı.
Rus gazına alternatif olarak ilk öne sürülen ülke Katar, “tek başına talebi karşılamasının” imkansız olduğunu belirtirken, diğer bir alternatif ülke Azerbaycan’dan ise istenen miktarda akışın kısa vadede sağlanması zor gözüküyor. Avrupa’nın, Rusya’ya alternatif gaz ihtiyacını LNG ile karşılaması durumunda özellikle Asya’da enerji krizinin yaşanmasından endişe ediliyor.
ASYA’DA LNG ENDİŞESİ
• Rusya’nın son aylarda gaz vanalarını kapamasıyla, enerji krizine giren ve anormal fiyat yükselişleriyle karşılaşan Avrupa’nın yardımına Amerikan LNG gemileri yetişmişti. Asya rotasından çevrilen gemiler Avrupa’nın acil ihtiyacı karşılamıştı. Ancak mevcut durum sürdürülebilir değil.
• Asya’nın doğal gazda pazar büyüklüğü AB’nin iki katı. Eğer LNG sevkiyatında kalıcı bir değişim yaşanırsa, Asya ülkelerinde derin bir enerji krizine girebileceği değerlendiriliyor.
AZERBAYCAN’DAN 2 MİLYARLIK KATKI
AB Enerji Komiseri Kadri Simson, Azerbaycan’daki temaslarında da sadece kısa vadede acil ihtiyaç için gerekli bir doğal gaz akışını sağlama alabildi. Azerbaycan temasları sonrasında basın toplantısı düzenleyen Simson, Trans Adriyatik Boru Hattı’nın (TAP) daha fazla doğal gaz pompalamasını umduklarını açıkladı. TAP’ın enerji ihracatı kapasitesini yılda 8 milyar metreküpten 10 milyara çıkarmasını beklediklerini vurguladı. Geçen yıl TAP’tan Avrupa’ya ithal edilen 8,1 milyar metreküp gazın 6,8’i İtalya’dan geçmişti. Rusya geçen yıl Avrupa’ya 175 milyar metreküp doğal gaz aktarmıştı.
KATAR’DAN KONTRAT VURGUSU
• Simson, Azerbaycan ziyareti öncesi Katar Enerji Bakanı Saad Al-Kaabi’yle görüşmesinden de elleri boş ayrıldı. Katarlı Bakan, önceliklerinin mevcut müşterilerinin taleplerini karşılamak olduğunu belirterek, mevcut kontratların “Katar için kutsal” olduğunu kaydetti ve tek başlarına Avrupa’nın doğal gaz ihtiyacını karşılamayacaklarını iletti. Katar’dan Avrupa’ya doğal gaz sevkiyatı için ABD yönetimi de devreye girmişti.
FİYATLAR 6 İLA 10 KAT ARTTI
Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell de blog yazısında, “Enerji, Rusya ile yaşanan krizin neden olduğu yüksek fiyatlar ve gaz arz sorunları yüzünden gündemimizin ilk sıralarında yer alıyor” ifadesini kullandı. AB’de gaz fiyatları bir yıl öncesine göre 6 ila 10 kat daha yüksek seviyede bulunduğunu belirten Borrell, “gazdaki fiyat artışının elektrik fiyatlarını da yukarı tırmandırdı” sözleriyle yaşanan enerji krizini itiraf etti.
Jeopolitik gerilim vurdu
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch Ratings’ten yapılan açıklamada, Avrupa’nın kısa vadede Rus gazına bağımlı kalmaya devam edeceğine yer verildi. Düşük gaz stokları, Rusya’dan gelen gazın azalması ve son aylarda artan jeopolitik gerilimlerin Avrupa gaz piyasasındaki daralmayı artırdığı aktarılan açıklamada, söz konusu daralmanın uzun vadede gaz tedarikçilerinin çeşitlenmesine ve enerji geçişinin daha hızlı olmasına yol açabileceğine işaret edildi.
Açıklamada, “Gazprom, uzun vadeli sözleşmeler kapsamındaki teslimat yükümlülüklerini yerine getirmeye devam ettiğini bildirmesine rağmen spot piyasada önemli hacimler sunamadı. Sonuç olarak, Gazprom bağlantılı boru hatlarının Avrupa pazarına gaz teslimatları azaldı” tespitine yer verildi. Avrupa’nın sıvılaştırılmış doğal gazda (LNG) Asya ile rekabetinin ve Avrupa gaz depolama tesislerinde düşük seviyelerin kıtada gaz fiyatlarını yüksek tuttuğuna işaret edilen açıklamada, Kuzey Akımı 2 boru hattının onay sertifikasının gecikmesi ve jeopolitik gerginliklerin gaz fiyatlarındaki oynaklığı artırdığı, alternatif kaynak arayışına yol açtığı kaydedildi.
Güçlü talep fiyatları yükseltti
Küresel piyasalarda enerji emtia fiyatları şubatta yıllık bazda 3 kattan fazla artış gösterdi. Kovid-19 salgınının ardından ülkelerin toparlanma süreci devam ederken, petrol, doğal gaz ve kömür taleplerinin hızla artması fosil yakıt piyasalarında şiddetli dalgalanmalara yol açtı. Avrupa’da derinliği en fazla olan Hollanda merkezli sanal doğal gaz ticaret noktası TTF’de mart vadeli kontratlar için fiyatlar dün itibarıyla geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 367 artışla megavatsaat başına 17,70 avrodan 82,65 avroya yükseldi, benzin fiyatı yüzde 66 artışla 2,70 dolar oldu. Ekonomilerin açılmasıyla oluşan güçlü talep, LNG piyasalarında Asya ülkeleriyle yaşanan rekabet ve Rusya’nın sevkiyatları artırmaması nedeniyle doğal gaz fiyatlarında rekor artışlar yaşandı.
Rusya enerji gelirini katladı
Rusya’nın petrol ihracatı geliri, 2021’de bir önceki yıla göre yüzde 51,8 artarak 110 milyar dolara çıktı. Rusya Federal Gümrük Servisi verilerine göre, ülkede petrol ihracat hacmi geçen yıl 2020’ye kıyasla yüzde 3,8 azalarak 230 milyon tona geriledi. Öte yandan Rus enerji şirketi Gazprom’un doğal gaz ihracat geliri de, geçen yıl 2020’ye göre yüzde 120 artarak 55,5 milyar dolara çıktı. Gazprom’un bin metreküp doğal gaz ihracat fiyatı da Aralık 2021’de bir önceki aya kıyasla yüzde 2,7 artarak 517 dolara çıktı. Şirketin geçen yıl ortalama ihracat fiyatı ise 273 dolar bandında gerçekleşti. Petrol ve doğal gaz ihracat tutarı, Rusya’da federal bütçenin yaklaşık yüzde 40’ını oluşturuyor.