Kadim İpek Yolu’nu ihya hedefi ve Yeni İpek Yolu ticaret koridorları kapsamında yeni bir güzergah daha faaliyete geçti. Bu yeni güzergahın adı Lapis Lazuli Güzergahı. “Lapis Lazuli” terimi, Afganistan'ın lapis lazuli ve diğer yarı değerli taşlarının, 2000 yılı aşkın bir süre önce kadim İpek Yolu boyunca Anadolu, Kafkasya, Rusya, Balkanlar, Avrupa ve Kuzey Afrika'ya ihraç edildiği tarihi rotadan türemiştir. Tarihi bilgilere göre Lapis Lazuli güzergahı yaklaşık 2 bin yıl önce Afganistan'dan develerle Orta Asya ve Avrupa'ya mal gönderilen bir hattı. Açılış töreninde Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani ise, Lapis Lazuli Güzergahı’nın yaklaşık 4 bin yıllık geçmişe sahip olduğunu ve “Badahşan'ın lacivert taşı”nın bu güzergah üzerinden Hindistan ve Mısır'a gönderildiğini söyledi.
Lapis Lazuli Güzergahı (Afganistan, Türkmenistan, Azerbaycan, Gürcistan, Türkiye Transit Taşımacılık Koridoru)’nın çalışmalarına 2012 yılında başlandı. Bu tarihten itibaren, Afganistan, Türkmenistan, Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye ülkeleri arasında bölgesel ekonomik entegrasyon ve ticarete dayalı bağlantıyı geliştirmek amacıyla “Ticaret ve Ulaştırma Yolu Anlaşması” geliştirilmiştir. Proje anlaşması, 15 Kasım 2017'de Aşkabat'ta düzenlenen “Afganistan İçin Bölgesel Ekonomik İşbirliği Konferansı RECCA 7. Bakanlar Toplantısı” kapsamında kabul edilmişti. 13 Nisan 2018’de Aşkabat’ta Türkmenistan Dış İşleri Bakanlığınca, Afganistan, Türkmenistan, Azerbaycan, Gürcistan, Türkiye Transit Taşımacılık Koridoru (Lapis Lazuli Projesi) ve onun uygulamasına ilişkin ilk toplantı gerçekleştirildi.13 Aralık 2018 tarihinde ise Afganistan’ın Herat şehrinde Lapis Lazuli Güzergahı’nın açılış töreni düzenlendi. Bu güzergah ile ilk kez Afganistan'ın batısındaki Herat şehrinden Türkiye'ye 9 tır pamuk ipliği, kuru üzüm, karpuz tohumu ve susam gönderildi.
Törene Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani, Ulaştırma Bakanı Hamid Tahmasi, Türkiye'nin Kabil Büyükelçisi Oğuzhan Ertuğrul ile Türkmenistan, Azerbaycan ve Gürcistan'dan üst düzey temsilciler katıldı. Cumhurbaşkanı Gani, açılış töreninde yaptığı konuşmada, Afganistan'ın ihracatçı ülke olması önündeki büyük bir engelin ortadan kalktığını belirterek, ülkenin bu şekilde farklı yollarla yurt dışına bağlandığını söyledi. Türkiye'nin Kabil Büyükelçisi Ertuğrul da "Lapis Lazuli güzergahı, bölge ülkeleri için özellikle güvenlik anlamında çok önemlidir, çünkü güvenlik ve ekonomi birbirine bağlıdır." dedi. Afganistan Ulaştırma Bakanlığı Sözcüsü Hikmetullah Kıvanç ise, açılış töreninde "Afganistan ilk kez Lapis Lazuli güzergahı ile Türkiye'ye ve oradan da Avrupa'ya mallarını satabilecek." dedi.
AA muhabirine yaptığı açıklamada Kıvanç, Afgan hükümetinin ülkeyi kalkındırmak için yurt dışına açılmak istediğini ve bu konuda ciddi çalışmalar yürütüldüğünü söyledi. Denizle bağlantısı olmayan Afganistan'ın mallarını Pakistan ve İran üzerinden deniz yolunu kullanarak ihraç edilmektedir. Son bir yılda ise Türkiye, Hindistan, Suudi Arabistan, Çin ve Kazakistan arasında hava koridoru açıldığını belirten Kıvanç, bu sayede söz konusu ülkelerle ticaret hacminin arttığını söyledi. Lapis Lazuli Güzergahı ile ise Afganistan artık Kara İpek Yolu güzergahı boyunca yeni pazarlara açılabilecek. Güzergahın, bölgesel ulaşım bağlantıların güçlendirilmesi ve sınır ötesi ticaret ve ticaret transit engellerinin ortadan kaldırılması konusunda uzun vadeli etkilere sahip olacak.
Lapis Lazuli Güzergahı, Asya Kalkınma Bankası tarafından finanse edilmektedir. Şu anda, transit projenin bütçesinin 2 milyar dolar olduğu tahmin edilmektedir. Bu bölgesel ticaret girişimi ile öncelikle, Afganistan Hükümeti'nin Altyapı ve Bağlantı Geliştirme, Enerji ve Özel Sektör Geliştirme Ulusal Öncelikli Programlarının güçlendirilmesi hedeflenmektedir. Orta Asya'yı Avrupa ile birleştiren bu Transit Ulaştırma Koridoru güzergah ülkelerinin ticaret hacminin gelişmesine de yardım edecektir. Yanı sıra, Afganistan, Gürcistan, Türkmenistan, Azerbaycan ve Türkiye arasında demiryolu ve otoban ağlarını temsil eden Lapis Lazuli Güzergahı’nın faaliyete geçmesiyle birlikte, güzergahta bulunan ülkeler arasındaki ekonomik işbirliği derinleşecek, karşılıklı siyasi güven artacak ve mevcut dostluklar yeniden güçlenerek Yeni İpek Yolu dostluğu gelişecektir.
Lapis Lazuli koridoru ile Afganistan, Türkmenistan, Hazar Denizi, Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye arasında ulaşım bağlantılarının gelişimi ile ticari ilişkiler daha da derinleşecektir. Anadolu’da Türkiye’nin Orta Koridor Girişimi ile buluşan Lapis Lazuli Güzergahı, Asya ve Avrupa'yı bağlayan iki önemli Kara İpek Yolu ticaret koridorlarından biri olacaktır. Bu kapsamda Hazar Denizi’nin rolü daha da stratejik hale gelmektedir. Nitekim, çok yakın bir zamanda tamamlanan Türkmenbaşı Uluslararası Limanı Projesi ve Bakü-Tiflis-Kars Demir Yolu Projesi ile Hazar Denizi tarihi stratejik roller üstlenmişti. Hazar Denizi sayesinde Bakü-Tiflis-Kars Demir Yolu ile de bütünleşen Lapis Lazuli Güzergahı ile Afganistan, Orta Asya ve Anadolu üzerinden Avrupa'ya ve Mersin Limanı üzerinden ise Afrika’ya bağlayacaktır.
Fatih ÖZTOSUN, TRT ÇİNCE