Çin-Pakistan Ekonomi Koridoru (ÇİNPEK), Mayıs 2013'te Pakistan'a yaptığı ziyaret sırasında Çin Başbakanı Li Kı Çiang (Li Keqiang) tarafından iki ülke arasındaki enerji, güvenlik ve ekonomi alanlarındaki işbirliğini ilerletmek ve derinleştirmek için uzun vadeli bir kalkınma vizyonu olarak önerildi. Şubat 2014'te Pakistan Cumhurbaşkanı Hüseyin'in Çin'e yaptığı ziyaret sırasında Çin ve Pakistan tarafından yapılan ortak açıklamada ÇİNPEK inşaatının hızlandırılmasına karar verildiği bildirildi. 2015 yılında ise iki ülkenin enerji, güvenlik, ekonomi gibi kalkınma stratejilerinin bütünleştirilmesiyle Çin-Pakistan ilişkileri stratejik ortaklıktan “tüm koşullarda stratejik ortaklık” seviyesine yükseltildi ve ÇİNPEK süreci resmen başlatıldı. Kasım 2017’de, Pakistan Başbakanı Abbas, Çin'in Pakistan Büyükelçisi Yao Cing (Yao Jing), Çin Enerji İnşaat Şirketi Başkanı Cı Cıyong (Zhi Zhiyong) ve Katar Prensi Kasım’ın katıldığı törenle, ÇİNPEK’in ilk enerji projesi olan Kasım Limanı Kömür Yakıtlı Enerji Santrali’nin 1. Ünitesi resmen faaliyete geçti.
ÇİNPEK’in, “Kuşak ve Yol” stratejisinin amiral gemisi niteliğinde bir projesi olacağı ve aynı zamanda Pakistan'ın yanı sıra bölgenin de gelişimini destekleyeceği öngörülmektedir. ÇİNPEK, Sincan Özerk Bölgesinde Kaşgar'dan başlayıp Pakistan'ın Gvadar Limanı'nda sona ermektedir. Toplam 3.000 kilometre uzunluğundadır. Kara yolu, demir yolu, petrol ve gaz boru hattı, petrol rafinerisi ve liman gibi büyük stratejik nitelikteki projeleri kapsamaktadır. Kaşgar’da “İpek Yolu Ekonomi Kuşağı” ve Gvadar’da “21. Yüzyıl Deniz İpek Yolu” ile birleşerek Kara ve Deniz İpek Yollarını birbirine bağlar. Doğu, orta ve batı olmak üzere üç ana hatta ayrılmaktadır. Pakistan’da çeşitli yerli sivil toplum kuruluşlarının koordine edilmesinden sonra batı hattına öncelik atfedilmiştir. Mevcut durumda ÇİNPEK ilk sonuçlarını vermeye başladı. Ancak hala terör gibi dolaylı müdahale yöntemleri aracılığıyla güvenlik konusunda birçok risk ve zorluklarla karşı karşıya kalmaktadır.
Özellikle bölge dışından kaynaklanan güvenlik kaygılarına rağmen, ÇİNPEK projesine yeni taraflar katılmaya ve davet edilmeye devam ediliyor. Pakistan Ulusal Meclis Başkanı Asad Kaiser, Türkiye'nin, ÇİNPEK projesine katılmasını istedi. Pakistan devlet radyosuna açıklamalarda bulunan Kaiser, "Pakistan, Türkiye ile ilişkilerine önem veriyor ve yeni hükümet bu ilişkileri daha ileri taşıyarak güçlendirmek istiyor." diye konuştu. Projeye Türkiye'yi de davet eden Kaiser, " ÇİNPEK, iki kardeş ülke olan Türkiye ve Pakistan'a ekonomik anlamda faydalı olacaktır. Türkiye'nin katılımı tüm bölge ülkelerinin yararına olacaktır." dedi. Kaiser Pakistan Parlamentosu’nda Türkiye'nin İslamabad Büyükelçisi İhsan Mustafa Yurdakul’u kabul etti. Görüşme sırasında Yurdakul da Türkiye'nin Pakistan'la ilişkilerini önemsediğini belirterek, bu nedenle ilişkilerin gelişmesi için gerekenin yapılacağı sözünü verdi.
Çin Halk Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Enstitüsü'nden Prof. Dr. Vang İvey (Wang Yiwei), Sputnik'e yaptığı açıklamasında, Çin'in Türkiye'nin ÇİNPEK'e olası katılımıyla ilgili görüşlerini anlattı. Çin'in her zaman ikili veya çok taraflı formatlarda olsun Türkiye'yle aktif işbirliğine destek verdiğini söyleyen Vang İvey, bu konuyla ilgili şu değerlendirmede bulundu: "Çin ile Türkiye arasında geleneksel olarak iyi ilişkiler var. Türkiye, coğrafi konumu itibariyle Güney Asya ile Avrupa arasında köprü rolünü oynuyor. Üstelik halihazırda Türkiye, Çin'in ‘Kuşak ve Yol' girişimine de aktif ilgi gösteriyor. Bu projeye Rusya'nın da katıldığını hatırlatırım. ÇİNPEK'e diğer ülkelerin de katılabileceğini düşünüyorum. ÇİNPEK kapsamındaki birçok projeye İngiltere de katılmıştı. Daha sonra Afganistan'ın da katılma ihtimali var." Projeye geçen aylarda katılan Suudi Arabistan ise ülkesinin en büyük ikinci petrol rafinerisini Pakistan'da kurma kararı aldı. Bu sayede Suudi Arabistan petrolü Pakistan üzerinden Çin'e daha kısa sürede ulaştırılacak. Hızla gelişen stratejik yatırım süreçleri göstermektedir ki, Çin’in Gvadar limanı konusundaki stratejik tercihi meyvelerini vermeye başlamıştır.
Bölgede gerçekleştirilen ikili ve çok taraflı ortak kalkınma projeleri tüm taraflara açık nitelikli olmalıdır. ÇİNPEK projesi de Kuşak ve Yol stratejisinin ortak kalkınma hedefleri kapsamında dışarıdan katılımcılara açık bir projedir. Projenin etkileri sadece Çin ve Pakistan’ı değil bütün ilgili bölgeyi etkileyecektir. Projenin sadece bir nüfuz alanı elde etme ya da bölgesel bir rakip proje olarak değerlendirilmesi Yeni İpek Yolu süreci açısından eksik bir yaklaşım olur. Mesela “Kuzey-Güney” adını alan “Rusya-İran-Hindistan Uluslararası Taşımacılık Koridoru” projesine bakıldığında, bunlar birbirini tamamlayan projeler olarak değerlendirilmelidir. Nitekim ilgili bütün bölgesel altyapı projelerinin bütünleştirilmesi bütün bölge ülkelerine yarar sağlayacaktır. Bu kapsamda Pakistan’ın Müslüman kardeş ülkesi Türkiye’nin ÇİNPEK sürecinde aktif rol alması, bütün sürecin güvenliğine ve istikrarına çok olumlu stratejik katkıları olacaktır. Bu nedenle, Pakistan’ın Türkiye’yi ÇİNPEK projesine katılmaya davet etmesi tarihi bir doğru stratejik karar niteliğindedir. Türkiye bu kararı bütün yönleriyle değerlendirecek ve ÇİNPEK sürecine aktif katılım sağlayacaktır.
Fatih ÖZTOSUN, TRT ÇİNCE