Trend Haber Ajansı Türkiye Masası
Enerji Uzmanı Omid Shokri Kalehsar Trend Haber Ajansı'na yaptığı açıklamada, İran'ın OPEC karşısında tutumunu değerlendirdi.
Omid Shokri Kalehsar
İran'a yaptırımlardan önce OPEC'in aldığı bir karara göre, her ülkenin ürettiği petrol payı belirtilmiştir. İran'a yaptırımlar uygulandıktan sonra, diğer üyeler yasa dışı hareket etmeden İran payı piyasada almışlar Aralık 2011'de İran devleti bu kararı iptal etmiştir. Günümüzde İran, OPEC'teki payından daha az petrol üretmek istemektedir. Bu karara göre, Suudi Arabistan günde 8 milyon varil üretebilir, ama görünen o ki, bu ülke bazen 10 milyon varil petrol üretmiştir. OPEC ülkeleri petrolün düşük fiyatından memnun değildirler ve çoğu OPEC üyesi, üretim kapasitesinin azaltılmasından yanadır. Bu sayede, üretim ve ihracatın azaltılması, fiyatların yükselmesine neden olacaktır. Fakat İran'ın önceliği, yaptırımlardan önceki petrol piyasasındaki payını tekrar elde etmektir. İran Petrol Bakanı Bijan Zanganeh, İran'ın kısa vadedeki amacının, ülkenin petrol üretimini 2005 yılındaki üretime, yani günlük 4,5 milyon varile ulaşması olduğunu açıklamıştır, İran, yaptırımın kalkmasından hemen sonra günde bir milyon varilin üretim hacmine eklenmesini defalarca belirmiştir. İran 40 milyon ton petrolü Pars Körfezindeki tankerlerde rezerv etmiştir ve birkaç ay içinde piyasaya sürme potansiyeline sahiptir. Geçtiğimiz günlerde, Nijerya Petrol Bakanı İran'dan, petrol üretim hacmini çoğaltmasını erteleme talebinde bulunmuştur. Fakat İran Petrol Bakanı bu talebi olumsuz karşılamıştır. Bijan Zanganeh'e göre İran, doğal hakkından kolay vazgeçmeyeceğini ve en kısa zamanda petrol piyasasındaki payını yeniden elde edeceğini açıklamıştır. Zanganeh'e göre, tüm ülkeler kendi paylarından daha fazla üretim yapmamalıdırlar. İran'ın yaptırımlardan önceki payının tekrar elde etmesine saygı göstermeli ve bunu kabul etmelidirler.
İran, AB ve ABD yaptırımlarından önce 21 ülkeye petrol satıyordu. Yaptırımlar döneminde sadece 6 ülkeye petrol satmıştır. Yaptırımların kalkmasından sonra, İran tekrar bu ülkelere petrol satmak istemektedir ve eski müşteriler de İran'dan tekrar petrol almak istemektedirler. İran için fiyattan daha önemlisi, uluslararası petrol piyasasındaki payını yeniden elde etmektir Yani İranlı yetkililere göre, payı elde etmek fiyattan daha önemlidir. Petrol fiyatlarının yakın gelecekte tekrar yükselmesi zor görünmekte ise de, İran kendi payını elde ederse, gelecekte bu piyasada daha önemli rol üstenecektir.
İran'ın payını yaptırımlar döneminde Irak, Suudi Arabistan ve Rusya gibi ülkeler almıştır. Rusya kasım ayında günlük 1 milyon 780 bin varil petrol üreterek yeni bir rekora imza atmıştır. Arabistan üretimini hızlandırmış, Irak uzun vadede günlük 10 milyon varil petrol üretmeyi planlamıştır ve bu konuda yatırım yapmıştır. Bu duruma rağmen, İran kendi payını yeniden elde etmek istemektedir. 2015 yılında İran günde 2,7 milyon varil üretmektedir ve günde 1,4 milyon varil ihraç etmektedir. 2013 yılında İran günde sadece 1 milyon varil ihraç edebiliyordu. İran daha fazla üretmeye ısrarlı görünüyor. Eğer İran 1 milyon varil üretim kapasitesine artırırsa petrol piyasası kötü etkilenebilir. Ama 500 bin civarında artırırsa bence piyasayı çok etkilemez. Rusya üretim kapasitesini düşürmek istemiyor. Aynı zamanda, Suudi Arabistan üretimi azaltmak istemiyor. İkili ilişkilere bakılırsa, Suudi Arabistan gibi ülkeler İran'ın kendi payı elde etmesinden memnun değiller. Diğer üye ülkelerin İran ile olan ilişkiler iyi olsa bile, ekonomik sorunları olduğu için uluslararası petrol piyasasındaki paylarını başka ülkeye kaptırmak istemezler. Bütün bunlara rağmen, İran'ın tek yolu, yaptırımlardan önceki petrol üretim ve ihracata kapasitesini yeniden elde etmesidir.
Muhabir : Orhan Guluzade